symboolpolitiek
Bij gelegenheid van een nieuw lettertype 'Zinnebeeld' heeft het gelijknamige ontwerpbureau Zinnebeeld, Rotterdam, een publicatie uitgebracht over symboolpolitiek. Erik schreef ook een bijdrage.
Erik Akkermans
Symboolpolitiek als ‘glossy’ bestuurstaal
Zijn ‘glossy’ beleidsnota’s symboolpolitiek? Of is het juist symboolpolitiek om er tegen ten strijde te trekken? Het antwoord hierop volgt zo dadelijk; blijf lezen!
In de wereld van de ‘Realpolitik’ doen ethiek en ideologie er minder toe dan het praktisch haalbare en ‘daadkracht’. In de wereld van de ‘getuigenispolitiek’ staan niet machtsposities, maar ethisch-politieke opvattingen centraal.
‘Symboolpolitiek’ is een kind van beide stromingen.
De brandstof voor politiek bestaat uit idealen Maar de politiek zelf moet pragmatisch zijn. Dat we in staat zijn om rationele afwegingen te maken is een verworvenheid én houdt een opdracht in. De bestuurskunde (‘cybernetica’) is evenwichtskunst.
Misschien heb ik daarom zo’n hekel aan symboolpolitiek. Zij is vertoon, brengt geen structurele verandering en let niet op evenwicht.
De discussie over de ‘weigerambtenaar’ is een voorbeeld. We houden zeer van de vrijheid van meningsuiting, maar de vrije mening moet wel passen binnen onze collectieve ethiek. Door de weigerambtenaar te ontslaan veranderen we het conservatief-discriminatoire denkkader bij mensen niet. We maken hen tot martelaren van de vrije geloofsovertuiging.
In mijn helaas te korte periode als gemeenteraadslid zag ik de symboolpolitiek zeker wel voorbij komen. De motie: “Geen levende olifanten in de Sinterklaasoptocht” bijvoorbeeld De motie als symbool: wij staan heus wel aan de goede kant, die van de dieren! Maar politiek legitiem? Hetzelfde geldt voor de motie om circusdieren te verbieden.
Als we toch bij de dieren zijn aanbeland: zie ook het beoogde verbod op ritueel slachten. Voor machtspolitici symbool voor daadkracht. Voor getuigenispolitici symbool voor de juiste ethische houding. Wie maakt nu nog, ongeacht de eigen opvatting, een symboolpolitiek gebaar ten gunste van vrije individuele geloofsbeleving?
In de Groninger gemeenteraad kwam de motie ‘Minder Glossy’s’ voorbij:
“De raad van de gemeente Groningen, in vergadering bijeen op 9 november 2011, (…)besluit: het college te verzoeken om met ingang van 1 januari 2012 bewuster om te gaan met publicaties en deze minder glossy uit te geven. “
Stemverklaringen: “wij waarderen het signaal ontzettend.”, ” Hoewel een glossy of geen glossy waarschijnlijk niet veel uitmaakt qua prijs, is het signaal dat hiervan uitgaat wel een goede.” ” Deze motie valt in een oude traditie. Toen de Statenbijbel verscheen, was die ook niet glossy.” Allen D66 stemde tegen: “Wij vinden dit echt een motie van symboolpolitiek. Wij vinden het wél belangrijk dat nota's aantrekkelijk zijn.”
Nederlanders zetten kunst en cultuur altijd hoog op het lijstje ‘wenselijke bezuinigingen’. Vandaar dat het kabinet Rutte 1, in het vooruitzicht van harde sociale maatregelen, dit zoenoffer snel wilde brengen, al bracht het in absolute zin weinig op. Politici begeleidden het met veel provocerende en denigrerende opmerkingen. Dat leidde tot acties, een ‘ Schreeuw om Cultuur’ en een ‘Mars der Beschaving’ . De sector maakte duidelijk wat de kiezers anders wellicht zou zijn ontgaan: dat het door hen begeerde hoofd op de schaal was gelegd. Politici van de daadkracht (“Niet vooruitschuiven, maar aanpakken”) en politici van de getuigenis (“kunstsubsidies moeten afgeschaft”) lieten symboolpolitiek zien in een haast perfecte en perverse regie.